-
1 в след кому-либо
-
2 следом
нареч. фæдылидти следом за кем-нибудь – искæй фæдыл цæуын
-
3 увязаться
за нами увязалась собака – нæ фæдыл иу куыдз сбæндæн ис
-
4 провожать
см. проводить II -
5 гоняться
несовер. расур-басур кæнын, искæй фæдыл згъорын -
6 отставать
несовер. фæсте зайынне отставать ни на шаг от кого-л. – гуырæй-гуырмæ цæуын искæй фæдыл
см. отстать -
7 увязываться
см. увязаться -
8 ходить по пятам
-
9 за
фæстæ, фæдыл, фалеза горами – фæсхох
за дверью – фæсдуар
за рекой – донæн фале
за кроватью – сынтæджы фæстæ
я шёл за ним – йæ фæдыл цыдтæн
друг за другом – кæрæдзи фæдыл
2. (перед, около) раз, цур, уæлхъусза столом – фынджы раз
за работой – куысты уæлхъус
за три года – æртæ азы дæргъы
4. (раньше) раздæр, агъоммæза два месяца до начала занятий – ахуыры райдайæнæй дыууæ мæйы раздæр
работать за двоих – дыууæйы бæсты кусын
6. для выражения объекта действия передается направ. п. на -мæ и местн. внешним п. на -ыл :пойти за водой – донмæ ацæуын
смотреть за детьми – сывæллæттæм цæст дарын
взять за руку – къухыл рахæцын
беседа зашла за полночь – ныхас фæсæмбисæхсæвмæ адаргъ и
борьба за свободу – сæрибарыл тох
сражаться за родину – райгуырæнбæстæйы сæрыл хæцын
7. (по причине, ради) тыххæй, руаджыза что? – цæй тыххæй?
его ценят за ум – йæ зонды руаджы йын аргъ кæнынц
8.: купить за сто рублей – сæдæ сомæй балхæнын9.: голосовать за кого-л. – хъæлæс дæттын искæй тыххæй -
10 увлекаться
несовер.не увлекайся! – дæ монцы фæдыл ма цу!
увлекаться спортом – спортмæ зæрдæ дæттын
2. (любить кого-л.) зæрдæскъæфт кæнын искæмæй -
11 оккупант
См. также в других словарях:
ИСКÆЙ КЪАХДЗÆФТЫЛ ЦÆУЫН — см. ИСКÆЙ ФÆДЫЛ ЦÆУЫН Кæйдæр зондæй архайын, хи сæрмагонд хъуыды нæ уæвын. Ходить по чужим пятам … Фразеологический словарь иронского диалекта
ИСКÆУЫЛ ТАЙЫН ÆМÆ РУАЙЫН — Искæмæн тынг лæггад кæнын, кæуылдæр тынг цин кæнын, кæйдæр фырбуц дарын. – ... Мæ зондæй дæм цæуылнæ исты фæцис? – йе стыр тымбыл къух стылдта, – облпрокуроры лæппу дыл тайгæ æмæ руайгæ кодта фыруарзтæй, æмæ мын ды та кæйдæр бандиты фæдыл лекка… … Фразеологический словарь иронского диалекта
ИСКÆЙ ФÆСТÆ ДОН КАЛЫН — Искæмæн æвзæрдзинад аразын. Баба, фыдгултæ мæ донæн ласын кæнынц, фæлæ ма мын ды та мæ фæдыл къусы дзаг дон цæмæн калыс? (Мамсыраты Д. Залдуз.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
МАСТЫ ФÆДЫЛ ЦÆУЫН — Искæмæн фыдæхдзинад нæ ныппарын, маст исын. Зæронд лæгтæ дæр дзы ракуырдтой, йæ масты фæдыл куыднæуал ацæуа дарддæр æмæ уæлдай фыдбылызтæ куыднæуал сараза (Æхсарбег). (Мамсыраты Д. Æхсарбег.) Цæрай тарст йæ масты фæдыл ацæуынæй. (Беджызаты Ч.… … Фразеологический словарь иронского диалекта
ТÆРИГЪÆД ФÆДЫЛ ÆФТЫД ФÆУЫН — Искæмæн æвзæрдзинад, зындзинæдтæ, æнамонддзинад фæндын. Мæ тæригъæд дæ фæдыл æфтыд, зæронд бирæгъ, æмæ мæ рæдыд дæр, – ратыдта Бибо лæдзæг Бадилайы къухæй. (Беджызаты Ч. Бирæгътæ.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ФÆДЫЛ ЗИЛЫН — Искæмæн исты хорз кæнæ æвзæр хъуыддаг саразыныл архайын. Йæ фæдыл, бæргæ, фæзылдтæн, фæлæ йæм никуы баххæссыдтæн. (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ХУР ДЫЛ РАКÆСÆД — Искæмæн æвзæрдзинад нæ фæндын. – Систой мæ мæ куыстæй! – Лади фæбогъ кодта, – хур дыл ракæсæд! (СИ. 1989, 189.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ФÆДЫЛ ЛАСЫН — тж. ФÆДЫЛ РАЛАС БАЛАС КÆНЫН Аккаг нæ уæвгæйæ искæй иу хорз куыстæй иннæмæ кæнын, хорздзинæдтæ йын аразын. Иу – уæ хъуыды, иу – уæ зонд... Ды та сæ дæ фæдыл ластай сыфцæй. (Козаты Х. Æнæныгæд мард.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ЦÆХХ ÆМÆ КÆРДЗЫН ФÆДЫЛ ÆФТЫД ФÆУЫН — тж. ЦÆХДЖЫН ХОЙРАГ ФÆДЫЛ ÆФТЫД ФÆУЫН Лæггадыл фæсмон кæнын. Искæмæн лæггад кæнын æнæхъуаджы фæуын. Мæ цæхх æмæ мæ кæрдзын фондз азы кæй фемпылдтай, уыдон дæ фæдыл æфтыд фæуæнт. (Беджызаты Ч. Мæсгуытæ дзурынц.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ФÆДЫЛ ЦÆУЫН — 1. Мой кæнын. Сылгоймаг, дам, нæлгоймаджы æмсæр у хицауады раз... йæ бар, дам, йæхи у, кæй фæдыл, дам, æй фæнды ацæуын, уый, дам, йæ бар у. (Беджызаты Ч. Чи кæй?) 2. Искæй фæндыл, хъуыдыйыл лæуд уæвын … Фразеологический словарь иронского диалекта
ФÆДЫЛ ÆХГÆД ФÆУЫН — тж. ФÆДЫЛ ГУЫПП ФÆУЫН Æлгъыст. Искæй мæлæтмæ бæллын. Ис ахæм æгъдау æмæ мард хæдзарæй куы рахæссынц (йæ ныгæнæн бон), уæд дуар æртæ хатты рагуыпп кæнынц марды чырынæй, зæгъгæ, æгъгъæд фод зиæнттæн … Фразеологический словарь иронского диалекта
